احتمالا واژه کیفیت فرمانپذیری یا هندلینگ (Handling) را در زمینه رانندگی و اتومبیل شنیده اید. همه کسانی که کمی دقیق تر به خودرو می پردازند کلماتی مانند: فرمانپذیری، کیفیت سواری، راحتی، خوش دستی، پایداری و… را شنیده اند. اغلب این ها ترجمه هایی غیر دقیق از کلمه هایی دقیق مانند: Handling ،Ride Quality ،Steerability ،Stability و… در علم خودرو هستند. هر کدام از این کلمه ها معانی خاص دارند و رفتاری مشخص از خودرو را توصیف می کنند.
ما در این مقاله به تعریف Handling خودرو و روش های تقویت آن میپردازیم.
هندیلینگ خودرو چیست؟
فرمانپذیری یا هندلینگ (به انگلیسی: Automobile handling) یک خودرو که بیانگر رفتار دینامیکی آن در حرکت بر روی مسیرهای منحنی و گذر از پیچها است، متأثر از ویژگی‌های هندسی و عملکردی ساز و کارهای گوناگون به کار رفته در خودرو نظیر سیستم‌های تعلیق، ترمز و فرمان است. بر این اساس، در طراحی هر یک از سیستم‌های یاد شده باید تأثیر ویژگی‌های آن سیستم در فرمان پذیری خودرو به عنوان یکی از معیارهای مهم در نظر گرفته شود. فرمانپذیری مستقیماً با پایداری (stability) و ناپایداری خودرو در ارتباط است.
هندلینگ خودرو در تعریفی ساده تر از چگونگی عکس العمل خودرو به درخواست راننده برای تغییر مسیر در پیچها می باشد. این ویژگی همچنین شامل پایداری خودرو در حرکت مستقیم نیز می باشد. هندلینگ و ترمز، اجزای مهم ایمنی در یک خودرو میباشند. به غیر از طراحی سیستم تعلیق، عوامل زیادی بر هندلینگ خودرو تأثیر گذارند از قبیل: فشار باد تایر، بار خودرو، شرایط آب و هوا، مهارت راننده و … بنابراین هندلینگ خودرو را نمی توان به طور مطلق خوب یا بد ارزیابی کرد بلکه فقط در باب مقایسه می توان گفت هندلینگ دو خودرو مشابه یا متفاوت هستند.
در ویدیو زیر در باره هندلینگ خودرو و نحوه افزایش آن توضیح داده شده است.
مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر هندلینگ ماشین چیست؟
با وجود اهمیت بالای هندلینگ ماشین در بحث خودرو و رانندگی المان های متعددی هستند که بر بهبود آن تاثیر گذار هستند. از جمله این ویژگی ها می توان اشاره کرد به:
طراحی آیرودینامیک خودرو
در واقع طراحی آیرودینامیک خودرو را می توان از اصلی ترین و تاثیر گذار ترین بخش ها در هندلینگ ماشین دانست. چرا که این طراحی مستقیما در ارتباط با سطح برخورد ذرات هوا با بدنه ماشین است، از این رو خودرو هر چه از نظر آِرودینامیکی بهتر طراحی شده باشد بالطبع دارای هندلینگ بهتری نیز هست.
به طور مثال هر چه که صنعت خودرو سازی پیشرفته تر می شود سعی بر این می شود که با طراحی آیرودینامیک از فشار ذرات هوا بر روی بدنه خودرو کمک گرفته شود تا در پیچ ها راننده بتواند کنترل بیشتری بر ماشین داشته باشد. از روی دیگر این مسئله سبب کنترل میزان کشش اتومبیل بر روی جاده نیز می شود.
محل قرارگیری موتور
محل قرارگیری پیشرانه در خودروها یکی دیگر از شاخص‌هایی است که در هندلینگ آنها بررسی می‌شود. اگر بخواهیم ساده‌تر این موضوع را نگاه کنیم، باید به تاثیر وزن موتور توجه کنیم. زمانی که پیشرانه در جلو خودرو قرار دارد، ترمز گرفتن و هدایت خودرو در سر پیچها بسیار ساده‌تر می‌شود، زیرا وزن موتور به کمک شما می‌آید؛ اما وقتی که پیشرانه در پشت خودرو و عقب‌تر از اکسل قرار می‌گیرد، کنترل یا همان هندلینگ اتومبیل کمی دشوار‌تر خواهد شد ولی خودرو از شتاب بالاتری بهره خواهد برد.
در همین رابطه پیشنهاد می کنیم مقاله “موتور خودرو چگونه کار می کند” را مطالعه نمایید.
توزیع وزن خودرو
هنگامی که وزن خودرو بسیار زیاد باشد، یا وزن به صورت غیر متوازن توزیع شده باشد، خودرو در سر پیچ، تمایل به پیمودن مسیر مستقیم دارد. یا در مواردی مانند نیسان یا وانت هایی که بسیار بار سنگینی حمل می کنند باعث بیش فرمانی خودرو می شود که کنترل خودرو را بسیار مشکل می کند. بهتر است تقسیم وزن خودرو طوری باشد که 50 درصد از وزن خودرو روی محور عقب و 50 درصد روی محور جلو باشد. با این فرمول وزن خودرو به صورت یکسان تقسیم می شود.
توزیع وزن در خودروهای موتورجلو معمولا به صورت 60 درصد وزن در جلوی خودرو و 40 درصد در عقب است. در صورتی که توزیع وزن۵۰ به ۵۰ باشد، یک هندلینگ مناسب ایجاد می شود، اما فرمان پذیری مناسب نیست. در کل بین فرمان پذیری و پایداری خودرو باید تعادل برقرار شود که هیچ کدام کاهش یا افزایش نیابد. خودروهایی که بار بیشتری روی چرخ های جلو دارند کم فرمان (Understeer) هستند. یعنی در پیچ ها تمایل به حرکت در مسیر راست را دارند و برای طی کردن پیچ نیاز است زاویه فرمان را بیشتر کنیم. تقریبا تمام خودروهای شهری به علت ایمنی بیشتر به صورت کم فرمان طراحی می شوند. در خودروهایی که بار بیشتر روی چرخ های عقب است خودرو بیش فرمان (Oversteer) است. در این حالت خودرو در پیچ ها با یک زاویه فرمان کوچک تمایل به چرخش بسیار زیادی دارد.
تاثیر سایز تایر خودرو بر هندلینگ
هر چقدر که لاستیک خودرو بزرگتر باشد چسبندگی آن به سطح زمین نیز افزایش پیدا خواهد کرد و باعث افزایش هندلیینگ خودرو خواهد شد. با لاستیک‌های پهن‌تر رانندگان راحت‌تر می‌توانند که از پیچ‌هایی تند عبور کرده و خودروی آنها فرمانپذیری بهتری خواهد داشت. اما لاستیک‌هایی که بیش از حد پهن باشند هم مشکلاتی مانند افزایش لاستیک سایی و همچنین مصرف سوخت بیشتر را به وجود خواهند آورد. در نتیجه بهترین کار این است که از ابعاد استاندارد لاستیک که توسط کارخانه سازنده خودروی شما اعلام شده است استفاده کنید.
اهیمت محور چرخ ها بر هندلینگ
محور‌های موجود در چرخهای ماشین می تواند به طور مستقیم روی هندلینگ ماشین تاثیر گذار باشد. اما اگر بخواهیم این موضوع را به زبان ساده توضیح دهیم می توان گفت هر چقدر که فاصله بین دو چرخ عقب و دو چرخ جلو بیشتر باشد خودر هندلینگ بهتری دارد. دقت داشته باشید که کم بودن فاصله محور عقب با بخش انتهایی خودرو باعث می شود که تعادل و هندلینگ بهتری در ماشین ایجاد شود. بهتر است بدایند این مسئله در هندلینگ خودروهای ایرانی به طور استاندارد در بسیاری از مدل ها رعایت می شود.
تاثیر سیستم تعلیق بر هندلینگ
تعلیق خودرو دارای مشخصه های متنوعی است که معمولاٌ در جلو و عقب با هم متفاوت هستند و تأثیر آن ها بر هندلینگ نیز متفاوت است. ضریب فنریت و قدرت میرایی فنرها، زوایای کمبر در زمان حرکت مستقیم و ارتفاع خودرو از فاکتورهای تعلیق هستند که بر هندلینگ تأثیر گذارند. در اغلب خودرو ها اجزایی وجود دارند که برای هندلینگ بهتر خودرو در سر پیچها تعبیه شده اند که تعلیق دوچرخه کناری را به هم متصل می کنند مانند میل پیچشی یا اکسل های یکپارچه. در سیتروئن مدل ۲cv نیز قطعات واسطه ای وجود دارند که تعلیق چرخهای جلو و عقب را به یکدیگر متصل می کنند.
کنترل الکترونیکی پایداری خودرو ESP
از آنجا که ایمنی خودرو جز مبحث کنترل است، بنابراین انتظار می رود که استفاده از کنترل الکترونیکی، راه حلی برای کنترل بهتر خودرو باشد. در واقع پیش از این، پیشرفت هایی در این زمینه صورت گرفته و بعضی از خودروها مجهز به ESP هستند. اما نکته قابل توجه آن است که سیستم ESP کمک می کند تا خطر منحرف شدن کاهش داده شود. در حالی که هیچ گاه نمی تواند جایگزین پایین بودن مرکز ثقل خودرو، که هم پایداری را بهتر می سازد و هم قدرت مانور را افزایش می دهد، باشد. از طرف دیگر سیستم های کنترل الکترونیکی قابل مقایسه با بعضی از تکنیک های مهارت در رانندگی نیستند. دست کم در خودروهای مسابقه ای می توان گفت آنها کارایی ندارند.
راه های افزایش هندلینگ خودرو
آیا این امکان وجود دارد که هندلینگ خودرو افزایش یابد؟ بیشتر سیستم هندلینگ ماشین در زمان طراحی و تولید خودرو به وسیله دستگاه های صنعتی و زیر نظر مهندسان این حوزه ایجاد می شود. اما شما می توانید با استفاده از شیوه هایی خاص بعد از خرید هم هندلینگ خودروتان را افزایش دهید.
ایجاد تغییرات اساسی در سیستم تعلیق
مهمترین تغییراتی را که می توان در سیستم تعلیق خودرو برای بهبود هندلینگ ماشین ایجاد کرد عبارت اند از:
- کاهش ارتفاع: مرکز ثقل امری مهم در سیستم تعلیق ماشین بشمار می آید. خودرو هایی که ارتفاع زیاد دارند به سختی هدایت می شوند و به طور طبیعی از هندلینگ پایینی نیز برخوردار هستند. پیشنهاد می کنیم برای افزایش هندلینگ خودرو میزان ارتفاع ماشین را کاهش دهید.
- فنر هایی با قابلیت تنظیم شدن: اگر شما در شرایط متفاوتی رانندگی می کنید بهتر است از سیستم های فنری استفاده کنید که امکان تغییر ارتفاع را برای شما فراهم می کنند.
- کیت اسپرت تعلیق: شرکت های خودروسازی کیت هایی اسپرت را طراحی و تولید کرده اند تا شما به عنوان یک راننده هندلینگ بهتری را در حین رانندگی تجربه کنید. پیشنهاد می کنیم این کیت ها را برای خودروتان تهیه کنید تا آسیبی به سیستم فنی ماشین تان وارد نشود.
نقش تنظیم چرخ ها در هندلینگ خودرو
خیلی از رانندگان نسبت به این موضوع اطلاع ندارند که چرخ های ماشین دارای زوایای مختلف هستند که با گذشت زمان دچار تغییر می شوند. کارشناسان توصیه می کنند این موضوع را جدی بگیرید و خودروتان را در زمان های منظم برای سرویس زوایای چرخ ببرید تا دچار مشکلاتی مثل افزایش مصرف سوخت و کاهش هندلینگ خودرو نشوید.
تاثیر استرس بار در سیستم هندلینگ خودرو
قطعه استرس بار در بیشتر فروشگاه های مربوط به قطعات خودرو موجود است. این قطعه وظیفه دارد دو سر کمک جلو را به هم بچسباند تا هندلینگ خودرو افزایش یابد. بسیاری از رانندگان در نگاه اول فکر می کنند استرس بار یک قطعه ساده است اما این دیدگاه کاملا اشتباه است زیرا این قطعه می تواند نقش ویژه ای در بهبود هندلینگ ماشین داشته باشد.
بوش های جلوبندی خودرو
در سیستم جلوبندی خودرو از قطعاتی پلاستیکی استفاده می شود که بوش نام دارد. هدف از استفاده بوش افزایش هندلینگ ماشین است. حتما بعد از تمام شدن عمر مفیدشان این قطعات را به سرعت تعویض کنید.
