سیستم انقال قدرت خودرو با نام گیربکس، از نیروی وسیله نقلیه شما برای حرکت موتور در سرعت های مختلف استفاده می کند. به زبان ساده، گیربکس یک وسیله مکانیکی بسیار پیچیده در خودروی است که برای افزایش گشتاور خروجی یا تغییر سرعت خودرو استفاده می شود. گیربکس گشتاور بالایی تولید می کند که ماشین برای شروع از حالت سکون، شتاب گرفتن، کشیدن بار و بالا رفتن از تپه به آن نیاز دارد.
گیربکس و موتور به عنوان قلب و مغز ماشین کار می کنند و برای هماهنگی با عملکرد ماشین نیاز به تعمیر و نگهداری به موقع دارند. مشکلات گیربکس اغلب در مراحل اولیه مورد توجه قرار نمی گیرند، اما بسیاری از موارد آن دور از چشم صاحب خودرو اتفاق می افتد.
گیربکس چیست؟
گیربکس یا همان جعبه دنده خودرو، یکی از قطعات مهمی که حرکت خودرو بدون آن غیرممکن به نظر می‌رسد است. گیربکس میزان معینی از گشتاور تولیدی توسط قوای محرکه را از طریق کلاچ به چرخ‌ها منتقل کرده و جزئی از سیستم انتقال قدرت محسوب می‌شود.
از آنجایی که هر موتور می‌تواند به میزان محدودی دور بگیرد وجود گیربکس این تضمین را فراهم می‌کند که راننده بتواند بدون بالا بردن بیش از حد دور موتور نیروی تولیدی آن را کنترل و سرعت وسایل نقلیه را افزایش دهد.
گیربکس یا همان جعبه دنده خودرو، یکی از قطعات مهمی که حرکت خودرو بدون آن غیرممکن به نظر می‌رسد است. گیربکس میزان معینی از گشتاور تولیدی توسط قوای محرکه را از طریق کلاچ به چرخ‌ها منتقل کرده و جزئی از سیستم انتقال قدرت محسوب می‌شود.
از آنجایی که هر موتور می‌تواند به میزان محدودی دور بگیرد وجود گیربکس این تضمین را فراهم می‌کند که راننده بتواند بدون بالا بردن بیش از حد دور موتور نیروی تولیدی آن را کنترل و سرعت وسایل نقلیه را افزایش دهد.
در ویدیو زیر مشکلات رایج گیربکس توضیح داده شده است.
انواع گیربکس خودرو
سیستم انتقال قدرت دستی
این نوع انتقال قدرت نیازمند فشردن پا روی پدال کلاچ می باشد تا ارتباط موتور با جاده منقطع گردد سپس شما اختیار دارید که دنده مناسب را به وسیله دست انتخاب کنید. معمولا تعداد دنده ها در این نوع سیستم 5 است، اما به ندرت 6 دنده هم عرضه می شود (منظور 5 یا 6 سرعته می باشد).
در اولین روز های پا گرفتن صنعت اتومبیل سازی تمامی خودرو ها مجهز به سیستم انتقال قدرت دستی بوده اند.
طراحی سیستم انتقال قدرت دستی ساده و فوق العاده کارآمد است. کنترل کامل خودرو با سلیقه راننده بر عهده وی می باشد. در هنگام ترافیک راننده مجبور است که دست خود را از روی فرمان بردارد و دنده را مکررا عوض کند که باعث خستگی وی می شود. بنابراین استفاده از این نوع سیستم انتقال فدرت نیازمند تمرین و مهارت راننده می باشد.
سیستم انتقال قدرت اتومات
برای اولین بار در سال 1920 توسعه داده شد. اکثر خودرو های امروزی از این نوع سیستم استفاده می کنند و این یک دلیل بیشتر نمی تواند داشته باشد و آن راحتی در استفاده است. فقط کافی است آن را در حالت Drive قرار دهید و پای خود را بر روی گاز فشار دهید. سیستم دنده مناسب و صحیح را برای شما انتخاب می کند. البته سیستم انتقال قدرت خودکار مجموعه ای بسیار پیچیده است و باعث مصرف شدن کمی بنزین بیشتر نسبت به مدل انتقال قدرت دستی می شود. که این افزایش مصرف سوخت به علت وزن زیاد این سیستم و بازده مکانیکی نسبتاً کمتر در مقایسه با سیستم انتقال قدرت دستی است.
علائم خرابی گیربکس
تکان ها و لرزش های بی دلیل
تغییر دنده همراه با لرزش های بی دلیل یکی از مهمترین نشانه های خرابی سیستم انتقال است. تغییر دنده هنگام رانندگی باید بسیار راحت و آسان انجام شود، در صورتیکه هر لرزشی احساس کرده کردید باید به دنبال علت آن باشید.
صدای خراشیدگی
اگر هنگام تعویض دنده متوجه صدای خراشیدگی شدید، احتمالا مشکل از گیربکس است. صداهای عجیب و غریب هرگز نشانه خوبی نیستند. اگر در هنگام تعویض دنده صدای خراشیدگی احساس کردید باید گیربکس را به یک متخصص نشان دهید.
شنیدان صداهای غیر معقول
اگر گیربکس شروع به ایجاد صدایی مانند هق هق، زمزمه، ناله یا وزوز کند، ممکن است دچار مشکل شده باشد. گیربکس قطعه پیچیده ایست که از صدها قطعه متحرک دیگر تشکیل شده است. برای مثال در صورت خرابی بلبرینگ امکان ایجاد صداهای غیرمعمول نیز وجود دارد. گیربکس های دستی در صورت خرابی بیشتر صدای خراشیدگی تولید می کنند درحالیکه گیربکس های اتوماتیک اغلب زمزمه یا وزوز می کنند.
به خاطر داشته باشید که چنین صداهایی ممکن است ناشی از مشکلات دیگری مانند اگزوز، میل لنگ یا موتور باشد.
بوی سوختگی عجیب
سوختن روغن گیربکس بوی منحصربه فردی را تولید می کند. بوی سوختنی که رایحه ای شیرین و ترش را در خودرو شما پخش می کند ممکن است به علت گرم شدن بیش از حد گیربکس یا روغن گیربکس باشد. مایع سوخته به این معنی است که گیربکس شما روغن کاری مورد نیاز خود را دریافت نمی کند و اگر چنین است گیربکس شما نیاز به تعمیر اساسی دارد.
خودرو را بلافاصله خاموش کرده و با یک متخصص تماس بگیرید.
نشت مایع از زیر خودرو
درست مانند روغن موتور، مایع گیربکس نیز نشت می کند و کم می شود. رنگ روغن گیربکس قرمز است، بنابراین اگر لک قرمز روی مقوا می‌بینید روغن گیربکس نشتی دارد. نشت روغن از گیربکس می‌تواند به آسیب‌دیدگی شدید چرخ‌دنده‌ها منجر شود. بااین‌حال برخی روغن‌های گیربکس هستند که قرمزرنگ نیستند. در این صورت می‌توانید ماشین را به مکانیک نشان دهید تا با ابزارهای پیشرفته‌تری محل نشت مایع را پیدا کند.
روشن شدن چراغ موتور
اگر متوجه چراغ قرمز موتور روی صفحه داشبورد خود شدید، ممکن است دلایل زیادی داشته باشد. یکی از این دلایل نشت مایع گیربکس است.
در مقاله لینک شده می توانید با چراغ های داشبورد و دلیل روشن شدن هر کدام آشنا شوید.
خرابی کلاچ
اگر در هنگام کلاچ گرفتن مجبور می‌شوید پا را زیاد بالا بیاورید یا بیش‌ازحد پایین ببرید یا کلاچ به‌راحتی آزاد نمی‌شود، ممکن است نشان‌دهنده خرابی گیربکس باشد. در این صورت باید سیستم تنظیم‌کننده کلاچ را مجددا تنظیم کنید.
سخت جا رفتن دنده
این نشانه در دنده‌های اتوماتیک و دستی به دو صورت خودش را نشان می‌دهد. برای دنده‌های دستی، وقتی هنگام دنده عوض‌کردن احساس می‌کنید صدا می‌شنوید یا به‌زحمت دنده جا می‌رود، احتمالا کلاچ فرسوده شده و باید آن را تعویض کنید. شاید هم یکی از همگام‌سازهای گیربکس فرسوده شده یا آسیب دیده است.
اما درباره ماشین‌های دنده اتومات، تغییر شدید و ناگهانی دنده به دنده دیگری که نتوانید تشخیص دهید می‌تواند نشانه خرابی گیربکس باشد.
روش های مراقبت از گیربکس خودرو
اگر علائم خرابی گیربکس نادیده گرفته شود می تواند هزینه ها و خسارات بسیار هنگفتی را به صاحب خودرو تحمیل کند. روش هایی برای صرفه جویی در هزینه خدمات تعمیر گیربکس وجود دارد که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم.
استفاده از روغن گیربکس مناسب
روغن گیربکس یکی از روغن های ضروری برای عملکرد مناسب خودرو است. درصورتیکه که میخواهید روغن گیربکس تعویض کنید سعی کنید از همان برندی استفاده کنید که تا کنون استفاده کرده اید.
بررسی به موقع روغن گیربکس
یکی از ساده‌ترین راه‌هایی که می‌توانید از خرابی گیربکس جلوگیری کنید، بررسی منظم سطح، رنگ و بوی روغن گیربکس خودروتان است. برای اینکه گیربکس به درستی کار کند، به نوع خاصی از روغن نیاز دارد تا چرخ دنده ها را روان نگه دارد و از آسیاب شدن آنها جلوگیری کند. اگر سطح مایع گیربکس خیلی پایین بیاید، دنده ها شروع به ساییدن روی یکدیگر کرده و باعث آسیب به گیربکس و سایر اجزای آن می شوند. همچنین به خاطر داشته باشید که انواع مختلفی از مایعات انتقال برای انواع خودروها وجود دارد. حتماً دفترچه راهنمای مالک خود را بررسی کنید تا بدانید چه نوع مایع گیربکس برای وسیله نقلیه شما توصیه می شود، زیرا این امر می تواند روی دنده ها نیز تأثیر بگذارد و به گیربکس آسیب برساند.
- برای بررسی روغن گیربکس، ابتدا موتور را روشن کنید. برای بررسی دقیق سطح و رنگ مایع، روغن باید در حالی که گرم است آزمایش شود. بنابراین، وسیله نقلیه خود را روی یک سطح صاف و هموار پارک کنید و روشن نگه دارید.
- بعد، میله را بیرون بکشید، آن را پاک کنید، به آرامی آن را دوباره وارد کرده و سپس بیرون بکشید. برای تعیین سطح آن، بررسی کنید تا ببینید که مایع تا چه سطحی بر روی میله قرار دارد. (بر روی میله خطوط کم و زیاد قرار داده شده است)
- سپس، یک پارچه تمیز ترجیحا سفید یا روشن بردارید و برای بررسی رنگ آن، میله را پاک کنید. اگر روغن در شرایط خوبی باشد، باید رنگ صورتی مایل به قرمز داشته باشد. و اگر به نقطه ای برسد که نیاز به تعویض داشته باشد، رنگ قهوه ای مایل به قرمز با کثیفی قابل توجه همراه با سایر آلاینده ها خواهد بود.
گرم کردن خودرو قبل از حرکت
یک استباه رایج در بین اکثر رانندگان این است که خودرو را بلافاصله بعد از استارت زدن به حرکت در می آورند. بهتر است قبل از حرکت زمانی را به گرم کردن خودرو اختصاص دهید.
تعویض درست دنده ها
تعویض صحیح دنده ها برای اینکه گیربکس آنطور که باید کار کند ضروری است. گیربکس مکانیزم ظریفی دارد و تعویض نادرست بین دنده ها می تواند منجر به آسیب جدی شود. بیشتر اوقات ممکن است غیر عمدی باشد، مثلاً در هنگام رانندگی تصادفاً شیفتر دنده را به عقب برگردانید یا از دنده 2 پرش کنید و مستقیم به 3 بروید. صرف نظر از اینکه کدام دنده عوض شده است، مهم است که این کار را در زمان مناسب انجام دهید. برای جلوگیری از ساییدگی غیر ضروری گیربکس، سعی کنید هنگام تعویض دنده هوشیارتر باشید.
از ترمز دستی استفاده کنید
راه دیگر برای جلوگیری از ساییدگی و پارگی گیربکس این است که همیشه هنگام پارک کردن خودرو، به خصوص زمانی که در شیب قرار دارید، ترمز دستی خود را درگیر کنید. اگرچه اکثر وسایل نقلیه دارای یک پنجه یا پین هستند که از غلتیدن جلوگیری می کند و وسیله نقلیه را در هنگام پارک ثابت نگه می دارد، اما نباید تنها به این مکانیسم برای ثابت نگه داشتن وسیله نقلیه خود متکی باشید. ترمز دستی تضمین می کند که وسیله نقلیه ثابت می ماند و به گیربکس توانایی ترمز برای عملکرد صحیح را می دهد.
وسیله نقلیه خود را بیش از حد بار نکنید
بارگیری بیش از حد وسیله نقلیه یا یدک کشی بیش از ظرفیت خودرو می تواند منجر به فشار غیرضروری بر روی گیربکس شود که باعث گرم شدن بیش از حد آن می شود. گرم شدن بیش از حد گیربکس نیز باعث آسیب جدی به قطعات آن خواهد شد و تا حد ممکن باید از آن اجتناب کرد. یکی از راه‌های انجام این کار این است که از وارد کردن وزن اضافی داخل یا روی وسیله نقلیه خود جلوگیری کنید. با رعایت ظرفیت بکسل تعیین شده توسط سازنده خودرو، از خرابی یا نقص مکانیکی جلوگیری خواهید کرد.
